HANGİ FELSEFENİN NE KADAR ETKİSİ ALTINDAYIZ?

HANGİ FELSEFENİN NE KADAR ETKİSİ ALTINDAYIZ?

Sorumuza tekrar dönelim:

Bu, niçin böyle olmuştur?

Bu felsefe akımlarının her biri ayrı ayrı bir insanın veya bir toplumun muhtelif özelliklerinden birini öne almıştır. Bunun anlamı, her insan, haliyle her toplum bu felsefe akımlarının ön gördüğü ana temalarının tamamını üzerinde taşımaktadır. Lâkin bunlardan biri veya bir kaçı daha ön plânda, diğer bazıları ise daha geri plânda görünmektedir.

Bu ifadeyi açabilmek için iki yöntem uygulayabiliriz: iç gözlem, dış gözlem. Bunun yanında bir de tercih envanteri uygulamak mümkündür.

1. İç gözlem

Önce kendi iç dünyamıza ve yaşayışımıza bakalım:

Acaba insanı tanımlayan bu akımlara göre bazen akılcı/realist, bazen gerçekçi, bazen anarşist, bazen inancımızda sarsıntı, bazen egoist; dogmatik,  eleştiricilik, sezgiler, feminist, metafizik, hümanist, idealist, skolâstik, skolâstik, liberal, materyalist, milliyetçi, modernist, natüralist, pragmatist, pozitivist, romantik, lâik, kapitalist, sosyalist veya komünist, kaderci duygu ve düşüncelerimiz, günlük veya genel hayatımızda bunlardan birçoğunun kendinize ait bir özellik olduğunu görebiliyor musunuz?

Bu soruya daha açık ve somut cevap vermek, kendinizi tanımak ve anlayabilmek için aşağıdaki iç gözlem tablosunu kendi kendinize “Bende çok yüksek, yüksek, iyi, orta, zayıf” olmak üzere değerlendiriniz. Örneğin “Pragmatist düşünceye sahip misiniz?” yahut “Bu özellik bende var.” yerine sadece akımın adı yani “Pragmatist” yazılmıştır, siz onun karşısına yukarıdaki değerlerden birini işaretleyiniz.

İşaretlerken samimî olmak çok önemlidir. Biraz aşırı da olsa şu örneği verebilirim: zaman zaman bir “Tanrı”nın varlığından şüpheye düştüğünüz oluyorsa” bu durumda “şüphenizin derecesine göre “deist veya ateist” kısmına “zayıf” olarak değerlendiriniz. Buna karşılık “dindarlık” bölümüne “yüksek” işareti koyarsanız. Hiç şüpheniz yoksa “çok yüksek” olarak işaretleyiniz.

 Sizde bu özelliğin olmadığını düşünüyorsanız, o sütunu boş bırakınız ve kendi kendinizi değerlendiriniz.

Samimi olarak yapacağınız bu gözlemde kendinizle ilgili iki önemli özellik göreceksiniz:

1. Burada aynı zamanda güçlü ve zayıf yönlerinizi bulursunuz.

2. Karakter özelliklerinizi bulursunuz.

3. Çelişkilerinizi bulursunuz.

Gerçekte birbiriyle çelişkileri olan bazı görüşlerin sizde az-çok bulunduğu göreceksiniz. Örneğin realist özeliğiniz çok yüksek olduğu hâlde zayıf da olsa dogmalarınız veya kaderciliğiniz de vardır. Bunun gibi materyalist özelliğiniz yüksek olduğu gibi liberal özelliğiniz olduğunu da göreceksiniz.

Böylece kendinizin hangi felsefe görüşüne daha yakın, hangisine daha uzak olduğunuzu göreceksiniz.

Bizi ilgilendiren esasen “çelişkiler” olacaktır.

İÇ/DIŞ GÖZLEM TABLOSU   Felsefî görüşler ve Kişisel özellikler         çok yüksek   yüksek   iyi   orta   zayıf

Realist    A

İdealist

Anarşist/isyankâr

Dogmatist

Eleştirel

Liberal

Materyalist

Kaderci/fatalist

Bireyselci

Lâik

Milliyetçi

Kapitalist

Sosyalist

Sezgici

Pragmatist

Hümanist

Natüralist

Pozitivist

Dindarlık

Ateistlik

Deistlik

Felsefî görüşler          çok yüksek   yüksek   iyi   orta   zayıf

Vicdan    A

Modernist

Ahlâkçı

Adalet duygusu

Varoluşçu

Hayvansever

Şiddet arzusu

Feminist

Sevecenlik

Kıskançlık

Arkadaşlık duygusu

Gelenekçi

Vicdan

Skolâstik

Septik/şüpheci

Listeye pek çok özellik eklenebilir.

1. Bu tabloyu kendi durumunuzu ortaya çıkacak şekilde doldurduktan sonra aşağıda bir değerlendirmezi kuramsal olarak yapılmış olan tablo ile karşılaştırınız . Olmasını istemediğiniz özellikin sütununu boş bırakınız .

2. Arkadaşlarınız için yaptığınız gözlemleri aynı şekilde karşılaştırınız.

3. Toplumda gözleyebildiğiniz özellikleri de karşılaştırınız.

Sonra nelerin çok iyi, iyi, orta, zayıf olduğunuz  ortak noktaları anlamaya çalışınız.